Szanowni Czytelnicy Tygodnika "Nowiny"
24 lutego 2022 r., zapisze się na kartach historii tak samo złą sława jak 1 września 1939 r. Po blisko 83 latach od wybuchu II wojny światowej mogłoby się wydawać, że taki dzień w historii świata, a tym bardziej w dziejach Europy się nie powtórzy. Zbrojna agresja Federacji Rosyjskiej na niepodległą i suwerenna Ukrainę w XXI wieku mogłaby się wydawać jakimś sennym koszmarem, gdyby nie szalona wizja i działania prezydenta Rosji Władimira Putina. Ogarnięty marzeniem restytucji Rosji w granicach sprzed 1989 r. wykonał kolejny (po aneksji Krymu) krok w realizacji swoich politycznych celów dokonując zbrojnej napaści na Ukrainę.
Przedmiotem niniejszego artykułu jest zwrócenie uwagi na przestępczy charakter działań prezydenta Rosji oraz jego współpracowników z punktu widzenia regulacji prawnych, w tym regulacji prawa międzynarodowego.
Zbrodnie wojenne
Z informacji, które docierają do opinii publicznej całego świata, w tym w szczególności nagrywanych i publikowanych filmów w portalach internetowych wynika, że działania zbrojne agresora można kwalifikować jako zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości, co stanowi naruszenie norm ukraińskiego prawa karnego, a także norm prawa międzynarodowego. Egzekucje cywilów w rejonie Charkowa i Kijowa, w tym kobiet i dzieci, są niestety ewidentnym przykładem bestialstwa żołnierzy rosyjskich oraz ich głównodowodzącego – Władimira Putina. Odpowiedzialność tego ostatniego ma tym samym wymiar prawno-karny i w przyszłości prezydent Rosji powinien stanąć przed właściwymi sądami oraz trybunałami krajowymi i międzynarodowymi.
Warto zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 437 ust.1 Kodeku karnego Ukrainy planowanie, przygotowywanie lub rozpętanie agresywnej wojny, bądź konfliktu wojennego, a także udział w zmowie skierowanej na dokonanie takich czynów podlega karze pozbawienia wolności. Prowadzenie agresywnej wojny lub agresywnych działań wojennych także podlega karze pozbawienia wolności.
Stanowi on również, że okrutne postępowanie z więźniami wojskowymi lub społeczeństwem cywilnym, wygnanie społeczeństwa cywilnego do przymusowych robót, grabież wartości narodowych na okupowanych obszarach, stosowanie środków prowadzenia wojny zabronionych międzynarodowym prawem, inne naruszenie prawa i zwyczajów wojny przewidzianych w umowach międzynarodowych ratyfikowanych przez Najwyższą Radę Ukrainy, a także wydanie nakazu o dokonanie takich działań podlega karze pozbawienia wolności (art. 438 ust.1 K.K.). Wreszcie prawo karne Ukrainy definiuje i penalizuje przestępstwo ludobójstwa (art. 442 ust.1 Kodeksu).
Regulacje prawno-karne, o których mowa powyżej, mogą stanowić podstawę odpowiedzialności karnej prezydenta Federacji Rosyjskiej oraz osób wykonujących jego rozkazy. Zbrojna napaść na suwerenne państwo oraz działania wojenne dokonywane wobec cywilów z pewnością wyczerpują znamiona w/w przestępstw, w tym w szczególności ludobójstwa. W miarę postępu działań wojennych do światowej opinii publicznej będą udostępniane kolejne dowody i nagrania potwierdzające popełnianie przestępstw wojennych oraz przestępstw przeciwko ludzkości agresora.
Regulacje prawa międzynarodowego
Niezależnie od regulacji ukraińskiego prawa karnego podstawę odpowiedzialności przestępców wojennych stanowić będą również regulacje prawa międzynarodowego. Warto tutaj wskazać m.in. na regulację Karty Narodów Zjednoczonych z 26 czerwca 1945 r. Przypomnieć trzeba, że zgodnie z art. 1 Karty dążą one m.in. do utrzymywania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego; do rozwoju przyjaznych stosunków pomiędzy narodami, opartych na poszanowaniu zasady równouprawnienia i stanowienia narodów o sobie, oraz do podjęcia innych stosownych środków dla utrwalenia pokoju powszechnego.
Dla osiągnięcia wspominanych celów wszyscy członkowie powinni załatwiać swe spory międzynarodowe przy pomocy środków pokojowych w taki sposób, że ani pokój międzynarodowy ani bezpieczeństwo ani sprawiedliwość nie będą wystawione na niebezpieczeństwa. Ponadto wszyscy członkowie powinni w swych stosunkach międzynarodowych powstrzymywać się od stosowania groźby lub użycia siły przeciwko nietykalności terytorium albo niepodległości politycznej któregokolwiek państwa, lub wszelkiego innego sposobu, niezgodnego z zasadami Narodów Zjednoczonych.
Działania agresora w Ukrainie stanowią oczywiste naruszenie zasad stanowiących fundament Karty NZ.
Przypomnieć trzeba, że zgodnie z art. 6 Karty, członek Narodów Zjednoczonych, który uporczywie łamie zasady, zawarte w Karcie, może być, na wniosek Rady Bezpieczeństwa, usunięty z Organizacji przez Ogólne Zgromadzenie.
Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości
Jednym z organów Narodów Zjednoczonych jest Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości. Jest to główny organ sądowy NZ. Uwzględniając regulacje prawa międzynarodowego nie sposób nie wspomnieć o Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z dnia 4 listopada 1950 r. Zgodnie z art. 2 ust.1 Konwencji prawo każdego człowieka do życia jest chronione przez ustawę.
Nikt nie może być umyślnie pozbawiony życia, wyjąwszy przypadki wykonania wyroku sądowego, skazującego za przestępstwo, za które ustawa przewiduje taką karę. Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu (art. 3 Konwencji). W celu zapewnienia przestrzegania zobowiązań wynikających z Konwencji i jej protokołów tworzy się Europejski Trybunał Praw Człowieka. Może on przyjmować skargi każdej osoby, organizacji pozarządowej lub grupy jednostek, która uważa, że stała się ofiarą naruszenia przez jedną ze stron praw zawartych w Konwencji lub jej protokołach.
Działania wojenne polegające na mordowaniu cywilów, w tym kobiet i dzieci, niszczeniu celów i obiektów cywilnych bez wątpienia stanowi naruszenie norm Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.
Bez przedawnienia
Dodatkowo warto w tym miejscu wspomnieć o traktacie rzymskim powołującym do życia Międzynarodowy Trybunał Karny z dnia 17 lipca 1998 r. Zgodnie z art. 1 Traktatu Trybunał jest instytucją stałą i jest on władny wykonywać jurysdykcję wobec osób, które dopuściły się najpoważniejszych zbrodni wagi międzynarodowej, wymienionych w niniejszym statucie. Trybunał ma charakter komplementarny w stosunku do krajowych systemów wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych. Jurysdykcja i działalność Trybunału uregulowane są postanowieniami niniejszego statutu. Jurysdykcja Trybunału jest ograniczona do najpoważniejszych zbrodni wagi międzynarodowej. Jurysdykcja Trybunału na podstawie statutu obejmuje następujące zbrodnie: zbrodnię ludobójstwa, zbrodnie przeciwko ludzkości, zbrodnie wojenne, zbrodnię agresji.
W dalszych postanowieniach Statutu są zdefiniowane w/w zbrodnie. Wskazać także trzeba, że zbrodnie objęte jurysdykcją Trybunału nie podlegają przedawnieniu. Taka regulacja to reguła przy zbrodniach przeciwko pokojowi i ludzkości, a także zbrodniach wojennych.
Społeczność międzynarodowa posiada tym samym szeroki wachlarz narzędzi prawnych, które mogłyby być zastosowane wobec prezydenta Federacji Rosyjskiej oraz jego popleczników. Zdawać sobie jednak należy sprawę, że w praktyce zastosowanie krajowych czy międzynarodowych norm prawa karnego może być utrudnione czy wręcz niemożliwe. Niestety w stosunkach międzynarodowych polityka oraz partykularne interesy narodowe wygrywają z prawem.
Za Horacym wskazać jednak trzeba, że "Sprawiedliwość, chociaż utyka, rzadko przestaje docierać do przestępcy w jego karierze."
Komentarze