Po naszymu: Skond żech sie sam wziyna?

Mōj starzik dycki stowoł wczas rano, jak jeszcze bōło cima, jod wodziōnka , przirychtowoł se pora krajiczkōw ze fetym, termos ze gorkim tyjym, a zaroz potym broł sie na ȏbchōd do lasa! Nazod bōł dziep...

Po naszymu: Bolkowe czekani na sobota

Ze mojim chopym robioł kejś kamrat Bolek, co sie sam przikludzioł ze drugigo kōnca Polski. To bōł ȏgrōmnie fajny chop, bo ze serca drugim pōmōgoł, ale mioł tyż jedna wada: rod se wypioł, a jak zaczōn,...

Po naszymu: Chlebiczek nasz powszedni

Ȏ chlebie dycki sie godo: powszedni, a to znaczy, coby my go mieli dycki. To je aże dziwne, że chlyb jymy kożdy dziyń a sie nōm niy zmierznie! Jak by my tak jedli wuszty a szinki, toby już po poruch d...

Po naszymu: Kery je za dźwiyrzami?

Jak mōj tatulek we 1946 roku prziszoł nazod ze drugi wojny, przijechali ku niymu ȏjcowie ȏd Zigfrida Kulika ze Kopaniny. Kōniecznie chcieli wiydzieć, kiej go ȏstatni roz widzioł, bo na jedyn czos społ...

Nakiszymy se kapusty na zima!

Piyrwej we kożdej chałpie trza bōło przed zimōm wiela rzeczy do jodła do dōm naskludzać. U moji starki we kōmorze dycki były miechy ze mōnkōm, na fachach stoły bōncloki ze szpyrkōm, miyszki ze grochym...

Niy oddowej mie tym golōnym diobłōm” cz. 2

Rano Antek obudził się w jakiejś dziwnej izbie: okno było w niej maleńkie, a jedyny sprzęt stanowiło wąskie, twarde łóżko i kulawy taboret. Chłop przestraszył się, bo nie wiedział, gdzie się znajduje?...

Po naszymu: Jo je w dōma porzad sōm

Pora lot nazod we lutym chyciyłach gripa, terozki zaroz by padali , że to je covid, bo zaczło mie boleć we prawym boku, a kuckałach przi tym! Nasza dochtōrka padała, że to musi być cosik niyrichtik ze...

Naprane ôszkubki

Zaczło sie cołkiym niywinne: starka Kuliczka kozała swoji wnuczce Emilce zawrzić gynsi we kotyku. Emilczyn bracik, Pietrek zaroz doł pozōr, że cosik sie szykuje i poszoł ze ciepłym ku starszyj siostrz...

Po naszymu: Świynty Michoł sfaczyna skichoł

Piyrwyj jak sie najmowało ludzi do roboty na polu, to trza im było dać jeś aże sztyry razy do dnia: śniodani (dzisio by my padali drugi śniodani), ȏbiod, sfaczyna a wieczerzo. Bo inakszy, to do roboty...

Po naszymu: Dejcie mi swōj czas!

Cobyście se niy myśleli, że klachōm yno porzad ȏ drugich, bezto dzisio napisza co sie mie samyj przidarziło. To było we tych kryzysowych czasach, kej kożdy mioł trocha tego grosza, yno nic kupić we sk...

Śląskie strachy i straszki: W naszej stodole straszy

Historia ta nie wydarzyła się na Górnym Śląsku, ale opowiedziała mi ją najprawdziwsza Górnoślązaczka, moja znajoma - Magdalena z Chorzowa. Ona sama o sobie mówi, że jest podwójną Ślązaczką! Sami oceńc...

Po Naszymu: Ślōnsko filozofijo ȏd ujka Stanika

Ujkowi Stanikowi bōło bez ȏziymdziesiōnt, jak sie zaczōn uczyć na kōmputerze. Ȏgrōmnie sie radowoł jak, żech go nawiydziyła, bo ȏn rod se sy mnōm pogodoł, a jo go tyż rada słōchała, bo to bōł taki ślō...

Czy Świętosław Milczący był z Suszca?

Świętosław Milczący to nader ciekawa postać. Być może jest naszym rodakiem z Suszca koło Pszczyny, choć prawa do niego roszczą sobie także dwie inne miejscowości: Sławków i Skocice (czyt. Skoczice) w ...

Po naszymu: Jedyn dziyń bez auta

Co tu byda dużo godać: łacni pedzieć niż zrobić, bo teroz bez auta, to czowiek je jak bez rynki! Jo tych boleści na swoji skōrze niy czuja, bo auta ni mōm ani nim jeździć niy poradza. Niy, żeby mi sie...

Ślōnzoki jadōm na zagraniczne wywczasy

Kejś to bōło tak, że Ślōnzoki mało rajzowali, co nojwyżyj do przocieli do Rajchu, ale terozki radzi jeżdżōm po caluśkim świecie. Wszyndy idzie nasza ślōnsko godka słyszeć!

Po naszymu: Jo pultōm fest przaja!

Mōj sōmsiod Karlik Gōmola ȏgrōmnie przoł pultōm. Gołymbnik mioł nojpiykniyjszy we wsi! Nad warzkuchniōm, kaj piyrwyj mioł swoja ajncla starzik Łomozik, ȏjciec ȏd jego baby, terozki urzyndowały pulty, ...

Jak żech na urodziny chopym ȏstała

Moji urodziny trefiajōm we latowe feryje. Kamratki ze podstawōwki mi dycki zowiściły, bo godały, że niy musza przinosić bōmbōnów do szkoły, ale mie nikedy bōło żol, że jo sie niy moga kamratōm a recht...

Trześnie na zegrōdce a przi drodze

Niydowno bōł tym czas, co mieli my na zegrōdce swoji trześnie. Ale zawiela tego niy było, bezto krauzōw ze trześniowym kōmpotym mōmy yno pora. Nojwczośniyjsze to sōm te trześnie, co im „majōwki” godaj...

Po naszymu: Tatulkow żegnaczek

Jo rada spōminōm czasy, jak żech bōła smarkatym bajtlym. Piniyndzy my niy mieli, ale wszyjscy my se przoli! Dobrze pamiyntōm jedna rzecz: we kuchyni ȏd mojich ȏjcōw wele dźwiyrzi wisioł taki blaszanny...

Czy w starej karczmie we Bziu doszło do zbrodni?

Na prośbę Czytelników z Jastrzębia i Żor chciałabym przypomnieć tę historię jeszcze do niedawna krążącą po okolicy. Kilka lat temu, kiedy zainteresowałam się tym tematem oraz po wysłuchaniu opowieści ...

Po naszymu: Drōn we świyntojōnkach

Wczora potkałach starka Kucharsko, co ji już je bez ȏziymdziesiōnt lot. Ȏgrōmnie sie uradowała, jak mie yno uwidziała. Chyciyła mie pod parza, a ȏdkludziyła na bok!

Jaka jest naprawdę legenda Ramży część 1

Życie lubi zaskakiwać! Czasem tego, czym nas niespodziewanie obdaruje, nie wymyśliłby nawet najbardziej utalentowany autor filmowych scenariuszy ! Tak było i tym razem, więc posłuchajcie:

Po naszymu: Dziecka dejcie se pozōr!

- Tego niy ruszej, bo to je „hajc” abo „sii”, tamtego niy bier do rynki, bo sie urżniesz, tam niy ciś pazurōw, bo bez nich ȏstaniesz! - tak mie sztyjc za bajtla starsi warowali, ale jo mało ze tego ka...

Święci pomocnicy położnicy i jej rodziny - cz. II

Położnica nie pozostawała bezbronna wobec zakusów czarownic, bo na pomoc mogła wezwać całą rzeszę świętych. Przede wszystkim Matkę Boska a zaraz po niej św. Annę, matkę Maryi i babcię Jezusa, te dwie ...

Jak czarownice mogły szkodzić położnicy i dziecku?

Ludzie wierzyli, że połóg to taki okres w życiu kobiety, kiedy mogą jej zaszkodzić wszelkie „złe moce”. Wtedy czarownice mogły nasyłać przeróżne choroby i osłabiające ją krwotoki. Podobno każde nagłe ...

Śląskie strachy i straszki: O demonach i czarownicach

Według ludowych wyobrażeń zarówno demony, o których już pisałam i jeszcze pewnie o nich wspomnę, jak i czarownice, uważane za pół demony z racji ich konszachtów z siłą nieczystą, mogły szkodzić rodzaj...

Po naszymu: Francusko sago plaża

Na dworze czynsto wiater wiyje, a porzad je jeszcze chłōdek, bezto dzisio bydzie jedna piykno spōminka na lato, możnej, że ȏd tygo sie Wōm na sercu ciepli zrobi?

Po naszymu: Jako je nasza ekologiczno świadomoś

Jakisik czos nazod bōłach u dochtora, bo mie chyciyła rojmatyka, bezto lyki musiałach se dać przepisać! Tam wszyjski pacyjynty siydzieli na poczekalni, bo kożdy czakoł na swoja raja. Ȏroz wloz jakisik...

Jak dziecka ze starkom robiyli palma

Zaczōn sie kwiyciyń, za kwila mōmy Niydziela Kwietno, co ji tyż godajōm Palmōwo, bezto je już nojwyższy czos, coby zrobić palma! Nasza starka Elza, to bōła dziołcha ze wsi, co sie wydała do miasta.

Po Naszymu Niy rōb szpasów na prima aprilis

Mōj znajōmek Jōzef to je ȏgrōmnie wesoły chop a rod robi szpasy, ale czasym tyż niy zno umiaru i to sie wtynczos przeciw niymu ȏbraco! Tak tyż bōło dwa lata nazod we prima aprilis!

Dycki starka godali (GALERIA)

Muzeum Miejskie w Żorach zaprezentowało kolejną książkę z cieszącej się popularnością serii „Tożsamość”. 24 marca w sali konferencyjnej odbyła się premiera zbioru śląskich opowieści Elżbiety Grymel „D...

Babeczko, skond te godki bierecie?

Dzisio zaś bydōm spōminki na stare dobre czasy, kej jo bōła bez 10 lot modszo. We 2011roku roku na podzim bōłach nawiydzić ciotka, co miyszko we Nysie. Yno ȏna ȏstała ze ȏjcowego braterstwa, a żyje do...

Po naszymu: Kej przidzie ta wiosna?

Ano, ludziska już tacy sōm: we lato myślōm ȏ zimie, zaś we zima ȏ lecie! Porzad se yno wrożōm jako bydzie ta pora roku, co dziepiyro mo prziś.

Po naszymu: Jako wyglondoł „babski comber”

Isto kożdy cosik ȏ niym słyszoł. W jednych wsiach sie ȏdbywoł we Tłusty Szczwortek, kaj indzi dziepiyro na dziyń przed Popielcym, ale wszyndy baby se grały bez caluśki dziyń aże do wieczora. Chopy wty...

Śląskie strachy i straszki: O starzykowym wilku

Rodzinną legendę o wilku starzyka Jakuba usłyszałam po raz pierwszy, kiedy byłam dzieckiem. Często w naszym domu wspominano opowieść wujka Antoniego, który był rodzonym bratem mojego dziadka Jana. Jeg...

Po naszymu: Zdrowym być a niy chorować!

Jak czowieka niymoc chyci, to aże zatela czasu we łōżku zmitrynży! Łōńskigo roku samach bez cołki dwa tydnie ze chałpy niy wylazła, jak mie tyn covid chycioł, bo kwarantanna nos ȏbowiōnzowała! Potym j...

Śląskie strachy i straszki: Branicko Maryjka

W dalszej i bliższej okolicy Żor występuje wiele ciekawych, a czasem nawet tajemniczych miejsc owianych legendami. Jednym z nich jest niewątpliwie to, w którym w kompleksie leśnym przy drodze z Suszc...

Opowieść o sprytnym rabczyku z Warszowic

Kto konkretnie o owym „rabczyku” opowiadał, nie potrafię określić, ale opowieści o nim i jego rodzinie słyszałam kilkakrotnie w Baranowicach i Warszowicach. Wspominał o nim także mój dziadek Paweł Hru...

Życza Wōm dobrego dnia!

Kupa lot tymu nazod, jak dziecka były jeszcze małe, wykōmbinowali my społu tako gra, że jak kery do pozōr, że drugimu je ciynżko na duszy, to mu powiy abo napisze na kartce jakisik dobre słowo. Nasza ...

Opieka Anioła czy znajomość lasu cz. 2

Można uznać, że to znajomość zwyczajów leśnej zwierzyny sprawiła, że mojemu tacie udało się kilka razy ujść z życiem z nie lada opresji. Miało to miejsce w czasie II wojny światowej. Wtedy mój ojciec ...

Kaj sie straciyli nasze Starziki a Starki ?

Jak żech pora lot nazod sama ōstała starkōm, to żech zaroz wiydziała, że mi moja wnuczka tak godać niy bydzie! Bo terozki modne sōm Babcie a Dziadki, inakszy sie niy godo, bo drugi dziecka sie śmiejōm...

Jak dziecka hulali na Hulokach

Terozki już ani ni ma takich ȏstrych zimōw jako hańdowni! We tych starych, dobrych czasach dziecka a modzioki radzi se grali na żorskich Hulokach. To były kejś bagnite łōnki za miejskōm fosōm.

Po naszymu: Co zrobić ze niyutrefiōnymi gyszynkami?

Niydowno mieli my Godni Swiynta, a kożdy dostoł cosik na Dzieciōntko. Jo mōm dycki ze tym umsztynda, że jak dostana co do ȏbleczynio, to je dycki za małe! Jedyn roz chciałach wymiynić doś drogi szaty,...

Śląskie strachy i straszki: Komu bije wyrski dzwon

Poniższa opowieść została napisana przeze mnie w roku 2005, na podstawie tego, co zapamiętałam z opowiadań leciwej góralki, która odwiedzała naszą rodzinę na początku lat 60. ubiegłego wieku.

Po naszymu: Godki ȏ Skarbniku

Starzik ȏd moji kamratki Bogusie to bōł stary bergmōn na pynzyji i ōn nōm, dzieckōm, wiela ȏ tyj grubie, kaj pora dziesiōntkōw lot przerobioł, ȏgrōmnie rod rozprowioł, a już nojwiyncy, to my słyszeli ...

Po naszymu: Katarzina a Andrzyj

Downi synki mieli swoja świynto Katarzina (25 listopada) a dziołchy świyntego Andrzyja (30 listopada). We te dni se młodzi wrōżyli, jaki bydōm mieć prziszły żywot a kerego abo kero se weznōm! Wszyjste...

Co je lepsze sztudyrowani abo wynokwiani?

Praje we listopadzie trefio Dziyń Sztudynta, ale skuli czego tak to ludziska wymyśleli, tego to jo niy wiym, bo to ani poczōntek, ani tyż kōniec tego sztudyntowego roku ni ma. Isto kaj indzi do tych m...

Pogoda do syniorōw

Kożdego roku we listopadzie ȏbchodzymy „Światowy Dzień Seniora”, bezto keryś rok nazod ( jeszcze przed tōm szpetnōm pandymijōm!) byłach pytano na taki spotkani syniorōw we ȏsiedlowym klubie, coby pogo...

Jak powstały bractwa trzeźwości

W tej części Śląska, która w połowie wieku XVIII przeszła pod władzę Prus, pod przymusem wprowadzono hodowlę ziemniaków. Wszelkie nadwyżki przerabiane były w gorzelniach na alkohol. Proceder ten przyb...

Dejcie se pozōr we Dziyń Zaduszny!

U nos w dōma kejś przi szkubaniu piyrzo godka zeszła na to, kej duszyczki tych, co już umrzili, mogōm prziś nazod na ziymia, coby sie sam na „stare kōnty” podziwać. Ȏmy godały, co sōm yno taki dwa dni...

Wiycie jak wyglōndo jaźwiec?

Jo se myśla, że jaźwiec abo borsuk jako inksi godajōm, to je nojmyni znany zwiyrz, co żyje we naszych lasach. Kery s Wos go chocioż jedyn roz widzioł? Już pryndzy byście go usłyszeli, jak byście we no...

Opowieść o wygodzkich karczmarzach

Witajcie kochani, pisałam już o tych stronach kilka lat temu. Zapewne pamiętacie utopka z Paniów, który chodził do wygodzkiej karczmy, żeby posiedzieć z ludźmi?

Świynto Narodowej Edukacyji

Abo jako inksi godajōm Dziyń Rechtōra przipado 14 października. Jo wtynczos dycki spōminōm ludzi, co mie uczyli we podstawowej szkole, we licyjōm a na kōniec mojich „belfrōw” ȏd malōnkōw. ȏ babeczka...

Jak starka zaniosła utopka do rzeki Rudy

Opowieść tę słyszałam kilkakrotnie w latach 60. ubiegłego wieku, kiedy chodziłam jeszcze do szkoły podstawowej. Opowiadali ja głównie mieszkańcy Kościółka (dzielnica żorskiego „starego miasta”), gdzie...

Dziyń poczciorza

Dycki poczōntkiym października nasze poczciorze majōm swoji świynto. Napisałach „nasze”, bo jak inakszy moga pōmianować ludzi, co ich dobrze znōm, bo lata ku nōm chodzōm a roztōmańte pisma przinoszōm.

O raciborskich piernikach

Tę historię słyszałam będąc dzieckiem. Siostra mojego dziadka poczęstowała mnie piernikiem zakupionym na żorskim odpuście. Ledwo go nadgryzłam i zaraz oddałam go jej, bo mi nie smakował. Zaś głośno s...

Dziyń ptokōw

Zaczło sie ȏd tego, że my ze familijōm siedzieli przi grillu. Nasza wnuczka ciepła pod płot resztōwki chleba, a godała, że to bydzie do ptokōw! Mōj chop zaroz ji padoł, że ptoszyska sam niy przidōm, b...

Co stało się w baranowickiej karczmie

W wieku XIX wybudowano bitą drogę łączącą Żory ze Pszczyną. Mimo, że za przejazd trzeba było wnieść opłatę, podróżni, szczególnie ci, udający się do Pszczyny i dalej, woleli korzystać z nowej, wygodni...

Jak „ujka” Ignaca jaroszki powodziły

„Ujek” Ignac to był „chłop do rany przyłóż”, muchy by nawet nie skrzywdził, ale miał on jednak jedno szpetne hobby. Kiedy miał wolną od domowej pracy chwilę, to od razu mknął jak strzała do karczmy. W...

Utoplec miłośnik muzyki

W pewnej śląskiej miejscowości usłyszałam kiedyś ciekawą opowieść, tym razem o utoplcu , czyli topielcu , jak go nazywają inni. Zjawa ta była duszą osoby, która straciła życie w wodzie. Opowiadano te...

Kajżeś to kupiyła?

Tak sie mie spytała moja kamratka Krysia, jak mie potkała na „starych Żorach”. Nojprzōd jo sie niy kapła ȏ co ji idzie, ale za mōmynt dałach pozōr, że ȏna sie dziwo na moja jakla.