– Chorobotwórczą bakterię, zwaną krętkiem, przenoszą zakażone kleszcze z rodzaju Ixodes. Krętek jest bezpośrednim sprawcą boreliozy, czyli przewlekłej infekcji bakteryjnej, która atakuje skórę oraz wiele narządów i układów wewnętrznych. Chciałabym bardzo wyraźnie zaznaczyć, że nie każdy kleszcz jest zarażony krętkiem, a co się z tym wiąże, nie każde ukąszenie musi być niebezpieczne. Są regiony w Polsce (północno-wschodnie zalesione tereny kraju), gdzie liczba zainfekowanych pajęczaków jest bardzo duża, sięga nawet 25 proc. populacji kleszczy.– Kiedy najczęściej dochodzi do infekcji?– Zachorowania mają zwykle miejsce od maja do października. Jest ciepło, więc sporo czasu spędzamy na łonie natury, głównie w lasach i na łąkach, które są ulubionym siedliskiem kleszczy. Równocześnie nosimy wtedy lżejsze ubrania, co ułatwia pajęczakom przedostanie się na skórę. Kleszcze kierują się ruchem i ciepłem wydzielanym przez przyszłego żywiciela, nagle spadają z roślin i przytwierdzają się do skóry. Następnie zasysają krew. Niebezpieczne krętki żyją w stanie uśpienia w przewodzie pokarmowym pajęczaka. Po wtargnięciu kleszcza w skórę bakterie uaktywniają się i mnożą bardzo szybko. Krętki trafiają do organizmu za pośrednictwem wydzieliny z gruczołów ślinowych lub wymiocin pajęczaka. Niestety, na ogół moment przekłucia naskórka i wysysania krwi pozostaje niezauważony, gdyż kleszcz produkuje wydzielinę, która działa znieczulająco.– Kiedy pojawiają się pierwsze objawy choroby?– Po dwóch, trzech dniach od ukłucia pojawia się charakterystyczne swędzenie. Poza tym wypełniony krwią kleszcz pęcznieje, więc jest bardziej widoczny. W trzecim dniu od ukąszenia zakażenie krętkiem jest niemal pewne, oczywiście o ile kleszcz był nosicielem bakterii. Po wniknięciu przez skórę, w ciągu kilku dni krętki przedostają się do krwiobiegu. Zajmują stawy, układ nerwowy i sercowo-naczyniowy. Na tułowiu i kończynach, rzadko twarzy pojawiają się typowe obrączkowate zmiany skórne. W miejscu ukłucia widnieje niekiedy mała czerwona plamka lub grudka. W ciągu czterech – trzydziestu dni powstaje rumień o średnicy od kilku do kilkudziesięciu centymetrów. Rzadko w obrębie zmian skórnych występuje świąd. Inne zmiany skórne, które mogą się pokazać we wczesnym stadium choroby, to pokrzywka i obrzęk powiek. Czasami u zainfekowanej osoby mogą wystąpić objawy grypopodobne, bóle głowy, nudności i wymioty, a także światłowstręt. W tym stadium badanie laboratoryjne może wykazać podwyższone OB. Kolejne fazy boreliozy pojawiają się po kilku tygodniach do kilku miesięcy od zakażenia. Krętki atakują ze wzmożoną siłą stawy, serce i obwodowy układ nerwowy. Chory cierpi na bóle stawów i mięśni, kurcze podudzi, ostre bóle korzonkowe, porażenie nerwu twarzowego, a wreszcie zapalenie opon mózgowych.– Podobne dolegliwości mogą występować w innych chorobach...– Boreliozę powinien rozpoznać lekarz, posiłkując się wiedzą i diagnostyką serologiczną. Jednakże, jak wielokrotnie powtarzam, żadne badanie nie odpowie nam w stu procentach, czy nastąpiło zakażenie krętkiem boreliozy. W każdym przypadku muszą współistnieć odpowiednie objawy kliniczne i dodatnie symptomy serologiczne. Wtedy dopiero można mówić o boreliozie.– W jaki sposób leczymy pacjentów z podejrzeniem boreliozy i czy w ogóle należy udać się do lekarza po ukąszeniu przez kleszcza?– W leczeniu boreliozy podstawowe znaczenie mają antybiotyki, a czas trwania kuracji zależy od stadium i stopnia zaawansowania choroby. Zdaniem naukowców w pierwszych dniach po ukąszeniu nie ma uzasadnienia dla profilaktycznego podawania antybiotyków. Natomiast w praktyce niemal zawsze, zwłaszcza u dzieci, podajemy zapobiegawczo antybiotyki. Lekarzom jest bowiem łatwiej zapobiegać boreliozie małymi i bezpiecznymi dawkami leków niż ryzykować późniejsze powikłania.– Jak należy zachować się, gdy zauważymy kleszcza w skórze?– Trzeba niezwłocznie usunąć całego pajęczaka, choć często jest to bardzo trudne. Pozostawione w skórze resztki mogą powodować długotrwały odczyn zapalny, a nawet powikłania ropne. Organizm traktuje je bowiem jako ciało obce. Najlepiej pójść z tym do chirurga. Często dochodzi do kleszczowego zapalenia mózgu, które jest ostrą wirusową chorobą zakaźną w wielu postaciach klinicznych i dotyczy głównie ośrodkowego układu nerwowego. Głównym roznosicielem i rezerwuarem tego wirusa są właśnie kleszcze. W razie wystąpienia objawów kleszczowego zapalenia mózgu stosujemy wyłącznie leczenie objawowe (około trzy tygodnie po ukąszeniu). Dzięki kuracji zazwyczaj nie następują powikłania i trwałe zaburzenia układu nerwowego. Najlepszym zabezpieczeniem przed kleszczowym zapaleniem mózgu są szczepienia ochronne, które zleci lekarz rodzinny.
Rozmawiał: IRENEUSZ STAJER
Komentarze